ppr kolos 2

eewelinaa

ROŚLONY BOBOWATE
Dzielą się na dwie grupy:
- bobowate grubonasienne (straczkowe),
- drobnonasienne (wieloletnie, pastewne).
Bobowate- tabaceae
ROŚLINY STRĄCZKOWE
Łubin żółty- Lapinus luteus
Łubin wąskolistny- Lapinus angustifolius
Łubin biały- Lupinus albus
Groch siewny (jadalny)- Pisum sativum
Groch polny (groch siewny pastewny)Peluszka- Pisum arvense
Bobik- Vicia foba ssp minor
Bób- Vicia foba ssp maior
Fasola- Phaseola sativa (Phaseolus vulgaris)
Wyka siewna (jara)- Vicia sativa
Wyka kosmata (ozima)- Vicia villosa
Soja- Glycine hispida (Glicine max)
Soczewica- Lens culinaris
Lędzwian siewny- Lathyrus sativus
Lędzwian afrykański- Lathyrus tingitanus

Rośliny strączkowe są szczególnie cenione za dużą zawartość białka zarówno w nasionach jak i zielonce. Nasiona niektórych roślin strączkowych zawierają znaczne ilości tłuszczu np. soja zawiera 20% tłuszczu.
Rośliny strączkowe wywierają korzystny wpływ na żyzność gleb, współżyją one z bakteriami brodawkowymi asymilującymi wolny azot atmosferyczny. Wbudowują zasymilowany azot do swojego organizmu. Dzięki temu nie tylko nie wymagają nawożenia tym składnikiem, lecz także wzbogacają glebę w azot, do gleby dostaje się on z resztkami pożniwnymi tych roślin a także po przyoraniu tych roślin.
Rośliny strączkowe uprawiane są na zielony nawóz, zielonkę, nasiona wykorzystywane są do celów przemysłowych, pastewnych, konsumpcyjnych i nasiennych.
Łubin żółty i wąskolistny są uprawiane na zielonkę jak i nasiona wykorzystywane do celów pastewnych. Są też najczęściej uprawiane na przeoranie w poplonach. Łubin biały jest mniej rozpowszechniony niż pozostałe rośliny ze względu na duży okres wegetacji. Uprawiany na nasiona wykorzystywane na cele pastewne. Ze względu na wysoki koszt nasion tej rośliny nie uprawia się jej na zieloną masę.
Groch siewny jadalny uprawia się na nasiona głównie na cele konsumpcyjne.
Groch siewny pastewny (Peluszka) i wyka siewna są uprawiane głównie na zielonkę rzadziej nasiona dla celów pastewnych.
Wyka ozima (pastwiskowa, kosmata) uprawiana głównie na zielonkę najczęściej w mieszankach z żytem. Rzadko uprawia się na nasiona.
Bobik uprawiany głównie na nasiona wykorzystywany na paszę rzadziej na zielonki, jeśli na zielonki to z innym strączkowymi w mieszankach, dla których stanowi roślinę podpierającą, gdyż ma sztywne łodygi, natomiast większość roślin strączkowych wylega.
Soja- uprawiana jest na nasiona mające zastosowanie konsumpcyjne, przemysłowe i dla celów pastewnych
Soczewica- uprawiana na nasiona dla celów konsumpcyjnych
Łędzwian afrykański- uprawiany na zielonkę
Łędzwian siewny- uprawiany na nasiona dla celów pastewnych.
Skład chemiczny nasion roślin strączkowych
Zawartość w suchej masie (%)
Gatunek Białko ogółem Tłuszcz surowy Bezazotowe wyciągowe Włókno surowe Popiół surowy
Łubin żółty 42 4,4 33,3 15,1 5,2
Łubin wąskolistny 30 5,3 - (brak danych) - -
Łubin biały 36 10,5 - - -
Groch jadalny 21,2 1,2 70,3 3,7 3,6
Groch pastewny 24 1,1 65,8 5,5 3,6
Bobik 29,6 1,3 57,5 7,8 3,8
Wyka siewna 33 0,7 58 4,4 3,9
Wyka kosmata 33 0,7 53,6 8 4,7
Soczewica 32 1,5 58 4,8 3,7
Soja 35,1 20,7 33 5,1 6,6

Kwiatostanem roślin strączkowych jest grono. Należą one do samopylnych, wyjątek stanowi wyka.
Owocem strączkowych jest wielonasienny strąk.
W przypadku kiełkowania hypogenicznego nad powierzchnię gleby wydostaje się tylko epikotyl, tak kiełkują soczewica, groch, wyki należy nasiona tych roślin sądzić głębiej ok. 8cm.
Wyróżniamy 3 typy korzeni roślin strączkowych:
Duże wymagania glebowe mają następujące warunki:
- bobik
- soja
- groch siewny jadalny
- gryka jara.
Gatunki te potrzebują gleb żyznych od 1 do 3 klasy bonifikacyjnej.
Średnie wymagania glebowe mają:
- łubin biały,
- groch siewny
- groch pastewny
- soczewica
-lędzwian
Małe wymagania mają:
-łubin żółty
- wyka kosmata,
Które mogą być na glebach lekkich piaszczystych. Wszystkie strączkowe z wyjątkiem łubinu żółtego należy siać na glebach o odczynie obojętnych czy zasadowych, łubin żółty na glebach lekko kwaśnych.
Kompleksy glebowe:
- Bobik: pszenny bardzo dobry, pszenny dobry, żytni bardzo dobry.
- Soja: pszenny bardzo dobry, pszenny dobry, pszenny wadliwy, z ograniczeniami kompleks żytni bdb.
- Groch siewny jadalny: pszenny db, żytni bdb,
- Groch siewny pastewny: pszenny wadliwy, żytni bdb, żytni bdb, żytni db.
- Wyka siewna: pszenny db, psznny wadliwy, z ograniczeniami żytni bdb,
- Wyka kosmata: żytni bdb, żytni db, żytni słaby
- Łubin biały: pszenny wadliwy, żytni bdb,
- Łubin wąskolistny: żytni bdb, żytni db,
- Łubin żółty: żytni db, żytni słaby
- Soczewica: pszenny wadliwy, żytni bdb, żytni db,
- Lędzwiany: pszenny wadliwy, żytni bdb, żytni db.
Strączkowe mają duże wymagania wodne. Największe ma bobik, wyka siewna, groch siewny i jadalny, a najmniejsze wyka ozima, łubin żółty.
Susza w okresie kwitnienia jest przyczyną słabego zawiązywania strąków, natomiast nadmierna ilość opadów powoduje silny rozwój organów wegetatywnych i przedłuża okres wegetacji. Okres krytyczny pod względem zaopatrzenia w wodę przypada od formowania pędów do kwitnienia.
Wrażliwość na temperaturę:
Większość roślin strączkowych jest mało wrażliwa na niską temp z wyjątkiem w okresie wschodu.
Większość kiełkuje w temperaturze 1 stopnia-3st C i znosi przymrozki, a grochy i wyka do -7 stopni C.
Wyjątkiem pod względem wymagań siewnych jest soja, jest bardzo wrażliwa na przymrozki. Przez cały cykl wegetacji potrzebuje dużo ciepła.
Większych strączkowych należy do roślin dnia długiego z wyjątkiem soi, która jest rośliną dnia krótkiego oraz łubinu, który nie wykazuje reakcji.
Przedplony:
Uprawiamy najczęściej po zbożach. Stanowisko powinno być w 3 a nawet 4 roku po nawożeniu obornikiem. Aby zmniejszyć wyleganie roślin.
Soja, bobik i ledzwian rośliny o sztywnych łodygach stąd odporne na wylęganie mogą być poza zbożami uprawiane po roślinach okopowych.
ROSLINY BOBOWATE DROBNONASIENNE:
Koniczyna czerwona- Trifolium pratense L
Lucerna mieszańcowa- Medicago media Pers
Koniczyna biała-Trifolium repens L
Seradela- Ornithopus sativus Brat
Mniejsze znaczenie gospodarcze mają pozostałe gatunki:
Koniczyna perska- Trifolium resupinatum L
Koniczyna białoróżowa- Trifolium hybridum L
Esparceta siewna- Onobrychis sativa seop
Komonica zwyczajna- Lotus corniculatus L
Koniczyna szkarlatna (inkarnatka)- Trifolium incranatum L
Nostrzyk biały- Melilotus albus L
Leucerna chmielowa- medicago lupulina L
Przelot pospolity- Anthylis Vulneraria L
Gatunki 2 letnie to:
-Koniczyna czerwona
- nostrzyk
-przelot
Pozostałe to rośliny wieloletnie
Przed plonami bobowatych drobnonasiennych są okopowe rzadziej zboża, często są one wysiewane jako wsiewki w rośliny zbożowe, roślin bobowatych zwłaszcza jęczmień lub w rośliny strączkowe uprawiane na zielono.
Bobowate drobnonasienne:
Uprawiamy z przeznaczeniem na zielonkę skarmianą bezpośrednio lub stanowiącą surowiec do przerobu na siano, susz, mączkę Sieną. Na nasiona tylko w celach replikacyjnych.
Rośliny bobowate drobnonasienne odgrywają dużą rolę w podwyższaniem żyzności. Współżyją z bakteriami brodawkowymi dostarczając glebie zależnie od czasu trwania uprawy od 80-100 kg N na ha. Uprawa tych roślin przeciwdziała erozji wodnej i wietrznej. Gleby dzięki zawartej części nadziemnej rośliny i dobrze rozwiniętemu systemowi korzeniowemu. Dobrze rozwinięty system korzeniowy tych roślin powoduje, że działają one strukturotwórczo na glebę.
Skład chemiczny suchej masy roślin motylkowych drobnonasiennych z pierwszego pokosu, zbieranego podczas pełni kwitnienia.
Zawartość %
Gatunek Białko ogółem Tłuszcz surowy Bezazotowe wyciągowe Włókno surowe Popiół surowy
Koniczyna czerwona 14,3 2,6 45,2 29,6 8,3
k. perska 17,5 3,2 43,8 24 11,5
k. inkarnatka 14,5 2,6 45,4 29 8,5
k. szwedzka 15,5 2,8 44,7 28,5 8,5
k. biała 16 3 44,5 26,5 10
Lucerna 17,5 2,5 37,0 34 9
Esparceta siewna 16 2,5 42 33 6,5
Komonica różkowa 15 2,9 44,1 29 9
Seradela uprawna(pastewna) 17,5 2,7 38,8 31 10

Bobowate drobnonasienne mają w większości silnie rozbudowany system korzeniowy. Rośliny te wykorzystują korzenie palowe z licznymi rozgałęzieniami na których umieszczone są brodawki bakterii przyswajających wolny azot atmosferyczny. Korzenie tych roślin wykształcają szyjkę korzeniową jest to zgrubiała dolna cześć łodygi głównej przechodzące w korzeń, na niej znajdują się liczne pączki dające co roku nowe pędy nadziemne.
Kwiatostany:
- lucerny
-nozdrzyki
-esparceta
-seladera,
Mają kwiatostany grona.
Pozostałe bobowate drobnonasienne kwiaty zebrane w główki. Ich owocem jest strąk z jednym lub kilkoma nasionami zależnie od gatunku.
Wszystkie kiełkują epigenicznie.
Wymagania glebowe:
Największe wymagania gleb maja:
Koniczyna czerwona
Lucerna mieszańcowa
Należy je uprawia na glebach żyznych należących do kompleksów:
-pszenny bdb
-pszenny db
-żytni bdb
- zbożowo- pastewny mocny
- pszenny górski
- zbożowy górski
Średnie wymagania glebowe mają:
- koniczyna biała
- k. szwedzka
- k. perska
-k. inkarnatka
- lucerna chmielowa
kompleksy: żytni bdb i zytni db
Najmniejsze wymagania glebowe:
- seradela
- komonica
Kompleks: żytni db i żytni słaby
Specyficzne wymagania ma esparceta ponieważ udaje się na płytkich kamienistych rędzinach należących do kompleksu pszenny wadliwy, żytni bdb, żytni db.
Optymalny odczyn gleby pod bobowate drobnonasienne jest zbliżony do obojętnego pH w granicach 8-7.
Wymagania klimatyczne:
Bobowate drobnonasienne należą do roślin o dużych wymaganiach wodnych współczynnik transpiracji 600-900.
Największe wymagania wodne mają:
-koniczyna szwedzka, czerwona i pastewna.
Nieco mniejsze:
-koniczyna inkarnatka, erspanceta, lucerna mieszańcowa, seradela i lucerna chmielowa
Najmniejsze:
Komonica
Odporne na krótkotrwałe susze, ze względu na silnie zbudowany system korzeniowy.
Bobowate drobnonasienne kiełkują w tem 2-5 stopni C i znoszą przymrozki do -5 stopni C.
Najwięcej ciepła potrzebują w okresie kwitnienia. Wszystkie bobowate drobnonasienne należą do roslin dnia długiego.

Podstawowe dane agrotechniczne roślin strączkowych uprawianych na nasiona i na zieloną masę
LP Roślina Termin siewu (dekada) miesiąc Ilośc roslin na m2 Ilośc wysiewu (kg*ha-1)
Uprawa na nasiona
1. Łubin żółty 1-2 IV 60-70 120-150
2. Łubin wąskolistny 1-2 IV 80-100 140-160
3. Łubin biały 1-2 IV 40-60 200-280
4. Groch siewny jadalny 3 III-1 IV 80-100 120-300
5 Groch siewny pastewny 3 III-1 IV 110-120 140-160
6 Bobik 1-2 IV 35-55 180-200
7 Wyka siewna 1-2 IV 120-150 100-140
8 Wyka kosmata (z żytem) 3 VIII 25-40
350-400** 8-12
9 Soczewica 3 III-1 IV 200-250 60-150
10 Soja 2 -3 V 60-100 150-200
Uprawa na zieloną masę
11 Łubin żółty 2- 3 IV 100-120 160-180
12 Łubin wąskolistny 2- 3 IV 100-120 180-200
13 Łubin biały 2- 3 IV 70-90 240-300
14 Groch siewny pastewny 2 IV – 1 VI 120-130 160-180
15 Bobik 2- 3 IV 50-80 220-250
16 Wyka siewna 2- 3 IV 150-200 120-150
17 Wyka kosmata (z żytem) 3 VIII 120-150 50-70 w mieszance

LP Rozstawa rzędów (cm) Głębokośc siewu (cm) Termin zbioru (dekada) miesiąc Plon t*ha-1
Uprawa na nasiona
1. 25-35 3-4 2 VIII- 1 IX 1,0-2,5
2. 25-35 3-4 2 VIII- 1 IX 1,0-2,0
3. 25-35 4-5 2 VIII- 1 IX 1,0-1,5
4. 25-40 6-8 2 VIII- 3 IX 1,0-2,5
5 25-30 6-8 2 VIII- 3 IX 0,8-2,0
6 30-40 6-8 1-2 IX 1,5-3,0
7 20-30 4-5 2 VIII- 1 IX 0,8-1,5
8 12-15 3-4 2-3 VII 0,4-1,2
9 15-20 4-6 ( Cool

2-3 VIII 1,5
10 20-25 3-4 3 VIII- 2 IX 2-3
Uprawa na zieloną masę
11 15-25 3-4 3 VII- 2 VIII 25-50
12 15-25 3-4 3 VII- 2 VIII 20-30
13 15-25 4-5 3 VII- 2 VIII 20-30
14 15-25 6-8 2 VII- 1 VIII 15-35
15 20-25 6-8 2-3 VIII 12-30
16 15-20 4-5 1 VIII 15-35
17 15-20 3-4 2 V- 2 VI 12-25